Contant geld was in Nederland tot 2015 het populairste betaalmiddel aan de kassa, goed voor 54% van alle betalingen in 2014. Tien jaar later, in 2024, wordt slechts één op de vijf betalingen met contant geld gedaan, terwijl de rest elektronisch wordt voldaan via een betaalpas of mobiele telefoon.
De toegankelijkheid en veiligheid van contant geld zijn onderwerp van discussie in de maatschappij en de politiek. Binnen het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB), onder leiding van De Nederlandsche Bank (DNB), wordt er gepleit voor het behoud van goed bereikbare en bruikbare contante betalingen voor iedereen die het nodig heeft.
Politieke maatregelen in Nederland en Europa
De maatschappelijke discussie, samen met een DNB-onderzoek, heeft geleid tot politieke actie. Er worden wettelijke kaders onderzocht voor een samenleving die minder afhankelijk is van contant geld, maar zonder volledig cashloos te worden. Deze discussie is niet alleen in Nederland gaande, maar ook op Europees niveau.
Richtlijnen en wetgeving
Sinds 2020 zijn er verschillende ontwikkelingen en maatregelen met betrekking tot contant geld, die we hieronder samenvatten:
- Geldmaat
Sinds 2011 verzorgt Geldmaat (voorheen GSN of Geldservice Nederland) het contante geldverkeer in opdracht van de drie grootste banken van Nederland: ABN AMRO, ING en Rabobank. Geldmaat beheert bijna 4000 geldautomaten en afstortkluizen door het land, en biedt verschillende diensten zoals het opnemen en storten van bankbiljetten en muntgeld. - Vijfkilometernorm
Sinds 2006 geldt de vijfkilometernorm, die stelt dat de meeste Nederlanders binnen een straal van vijf kilometer van hun woning een geldautomaat moeten kunnen vinden. Deze norm is nog steeds van kracht, en tussen de banken en DNB is afgesproken dat slechts 0,3% van de Nederlanders buiten deze norm mag vallen. - Convenant Contant Geld
In 2022 werd het Convenant Contant Geld onder leiding van DNB afgesloten. Het doel van dit convenant is om contant geld beschikbaar en bruikbaar te houden voor consumenten en bedrijven. Het convenant geldt voor vijf jaar, tot 2027, en omvat onder andere afspraken over het accepteren van contant geld door bijvoorbeeld gemeentebalies en apotheken. - Nederlands wetsvoorstel Chartaal
Het wetsvoorstel Chartaal werd in 2023 gepresenteerd, gebaseerd op het onderzoeksrapport 'TICKET'. Het wetsvoorstel bevat maatregelen om de infrastructuur voor contant geld op lange termijn te waarborgen, bijvoorbeeld door banken verplicht te stellen een landelijk dekkend netwerk van geldautomaten aan te bieden. Dit wetsvoorstel wordt in 2025 in de Tweede Kamer behandeld. - Wet 'Plan van aanpak witwassen' en verbod op contante betalingen boven €3.000
Het ministerie van Financiën heeft voorgesteld een verbod in te voeren op contante betalingen boven de €3.000 voor goederen. Dit is onderdeel van de wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme. Het doel is om witwassen moeilijker te maken, aangezien contant geld vaak wordt gebruikt voor criminele doeleinden. - Amendement acceptatieplicht
Er is een amendement ingediend om een acceptatieplicht voor contant geld in te voeren tot maximaal €3.000. Dit amendement is met 81 van de 150 stemmen aangenomen in september 2024. Het zou verplichten dat publieke instellingen en commerciële bedrijven contant geld accepteren voor betalingen tot dit bedrag. - Europees wetsvoorstel contant geld
De Europese Commissie heeft in juni 2023 een wetsvoorstel gepresenteerd dat de status van wettig betaalmiddel voor zowel eurobankbiljetten als euromunten zou versterken. Dit voorstel maakt deel uit van een bredere discussie over de digitale euro en de toekomst van contant geld in Europa.
Tijdlijn van ontwikkelingen
- 2006: Vijfkilometernorm voor gelduitgiftepunten ingevoerd.
- 2015: Meer pinbetalingen dan contante betalingen in Nederland.
- 2019: Geldmaat vervangt ABN AMRO, ING en Rabobank-geldautomaten.
- 2022: Convenant Contant Geld ondertekend.
- 2023: Resultaten TICKET-onderzoek leiden tot wetsvoorstel Chartaal.
- 2023: Europees wetsvoorstel voor contant geld als wettig betaalmiddel gepresenteerd.
- 2024: Amendement voor acceptatieplicht contant geld aangenomen.
- 2025: Verwachte indiening van het wetsvoorstel Chartaal in de Tweede Kamer.
- 2025: Invoering van het verbod op contante betalingen boven €3.000.
In de komende jaren zullen verschillende wet- en regelgevingstrajecten verder vorm krijgen, en er blijft een belangrijke rol voor contant geld in de samenleving, zowel nationaal als Europees.
